Jak wybrać miejsce pod winnicę? Nasłonecznienie, ukształtowanie terenu, woda i gleba, to podstawowe czynniki rozstrzygające o powodzeniu lub porażce w uprawie winorośli.
Badania gleby
Polska jest krajem kresowym dla winorośli. Tym bardziej przy uprawie winorośli powinniśmy uwzględnić i odpowiednio wykorzystać wszelkie czynniki wpływające na ostateczny rezultat naszej pracy, czyli na owoc (a ostatecznie na wino). Jednym z tych czynników, na który mamy znaczący wpływ, jest gleba. Każde miejsce posiada typową dla siebie wydajność produkcyjną, którą możemy wspomóc przez pielęgnację gleby i jej nawożenie. W szczególności przygotowanie gleby przed założeniem winnicy ma wyjątkowe znaczenie dla jej wieloletniej wydajności produkcyjnej. Na tym etapie nie jesteśmy bowiem ograniczeni nasadzeniami i konstrukcjami nośnymi, a prace ziemne możemy przeprowadzić na większej głębokości bez obawy o uszkodzenie systemu korzeniowego winorośli.
Przystępując do założenia winnicy, powinniśmy więc dowiedzieć się jak najwięcej o glebie naszej parceli, jej składzie i właściwościach. W tym celu wykonujemy badania gleby. Część z nich możemy przeprowadzić sami, a część wykonają dla nas laboratoria Okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych. Dzięki tym badaniom poznamy ilość występujących w glebie substancji odżywczych. Uzyskamy też informacje o kwasowości i kategorii agronomicznej gleby, które mają zasadniczy wpływ na dawkowanie nawozów. Z kolei na podstawie zaleceń nawozowych Okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych dowiemy się, o jakie substancje mineralne i w jakiej ilości uzupełnić skład gleby.
Właściwości trwałe gleby
Wśród właściwości gleby są takie, które pozostają niezmienne, a raczej zmieniają się bardzo powoli. To właściwości związane ze strukturą gleby, jej przekrojem i składem granulometrycznym oraz z panującą wilgotnością.
Głębokość gleby i procentowy udział objętościowy cząstek >2 mm
Jako głębokość gleby przyjmowana jest głębokość do skały macierzystej lub głębokość, na której zaczyna przeważać frakcja > 2 mm. Głębokość gleby stanowi o przestrzeni dostępnej dla rozwoju korzeni, zdolnej do magazynowania wody i substancji odżywczych. Pod względem głębokości rozróżniamy gleby:
płytkie < 25 cm
średnie 25-70 cm
głębokie > 70 cm
Badanie głębokości gleby oraz procentowego udziału objętościowego cząstek > 2 mm możemy przeprowadzić samodzielnie. Korzystamy z sita dostępnego w handlu o oczku 2 mm oraz z naczynia z podziałką. Próbki z głębokości 25 cm i 70 cm pobieramy osobno dla każdej głębokości z różnych miejsc parceli, zawsze w tej samej ilości wagowej. Tak uzyskane, dobrze przemieszane dwie próbki uśrednione (ogólne) przesiewamy przez sito i korzystając z naczynia z podziałką, mierzymy objętość wypartej wody przez frakcję > 2 mm, a następnie przez całą próbkę.
Znając głębokość gleby, będziemy mogli lepiej oszacować niezbędną ilość nawozów wskazaną do osiągnięcia odpowiedniej zasobność gleby w substancje pokarmowe. Im głębokość gleby jest mniejsza, tym mniej miejsca dla rozwoju korzeni, tym większe stężenie substancji pokarmowych będzie konieczne.
Ciężkość i kategoria agronomiczna gleby
(Nazwa badania laboratoryjnego: Oznaczenie składu granulometrycznego miernikiem laserowym)
W zaleceniach nawozowych ilość nawozu często uzależniona jest od ciężkości gleby, przy czym w glebach lekkich optymalna zawartość substancji odżywczych jest niższa, niż w glebach ciężkich. Wiąże się to z tym, że gleby lekkie nie mają takich zdolności magazynowania substancji odżywczych, jak gleby ciężkie. Substancje odżywcze w glebach lekkich są bardziej narażone na wypłukanie. Dlatego też gleby lekkie należy nawozić częściej i w mniejszych ilościach niż gleby ciężkie. Przy zaleceniach dotyczących poziomu zasobności gleby w substancje odżywcze, stosuje się podział gleb na 3 klasy ciężkości: gleby lekkie, średnie i ciężkie.
Dokładną klasyfikację gleby poprzez oznaczenie składu granulometrycznego miernikiem laserowym, przeprowadzają laboratoria Okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych. Zlecając taką analizę, poznamy nie tylko procentowy udział części spławialnych, lecz również grupę i podgrupę granulometryczną gleby.
Choć dokładne oznaczenie poszczególnych frakcji i kategorii agronomicznej gleby może być przeprowadzone jedynie w laboratorium, to w sposób przybliżony klasyfikację gleby można przeprowadzić samodzielnie, biorąc grudkę gleby między palce.
Wilgotność gleby
Pod względem wilgotności wyróżniamy gleby: bardzo suche, suche, dobrze nawodnione, wilgotne, mokre.
Gleby bardzo suche lub mokre (skrajne pod względem wilgotności) mogą wymagać podwyższenia nawożenia fosforem i potasem oraz obniżenia nawożenia azotem.
Właściwości zmienne gleby
Do tej grupy właściwości należą te, związane z ilościowym i jakościowym składem chemicznym gleby. Na właściwości zmienne gleby możemy wpływać, stosując nawożenie i odpowiednie zabiegi agrotechniczne.
Wartość pH
(Nazwa badania laboratoryjnego: (w pakiecie) Badanie gleb użytków rolnych (pH w KCl, CaCl2 lub H2))
Wartość pH ma znaczący wpływ na wiele właściwości gleby, przyswajalność substancji odżywczych i wzrost roślin. Winogrona najlepiej rosną na glebach o wartości pH od lekko kwaśniej do obojętnej. Wartość pH gleby najczęściej regulujemy (podnosimy) poprzez nawożenie wapnem.
Badanie pH przeprowadza się w roztworze gleby. Porównując wyniki badań laboratoryjnych pH, należy zwrócić uwagę, jaka ciecz została użyta do przeprowadzenia badania. Laboratoria stosują do badań pH roztwór chlorku potasu (KCl), roztwór chlorku wapnia (CaCl2) lub wodę (H2O). Wartości pH w roztworach KCl i CaCl2 są dość zbliżone, w wodzie wartości wypadają z reguły trochę wyżej (nawet o 0,5). Wiąże się to z tym, że w wypadku użycia roztworów KCl lub CaCl2, pewna dodatkowa ilość odpowiedzialnych za kwasowość jonów H+, które w roztworze wody byłyby związane koloidalnie, zostaje zastąpiona dodanymi jonami K+ lub Ca2+. Taki proces następuje również w naturze, gdyż woda deszczowa wnikając w glebę, transportuje w jej głąb jony z wyższych warstw. Można więc powiedzieć, że wartość pH uzyskana przy zastosowaniu wody podaje aktualną wartość pH próbki, natomiast badanie w roztworze CaCl2lub KCl, określa wartość potencjalną pH występującą na parceli. Stąd do określenia wartości pH bardziej celowe jest wzięcie pod uwagę wyniku badania przeprowadzonego z użyciem roztworu CaCl2 lub KCl. Metodę badania możemy podać, zlecając to badanie laboratorium. Standardową metodą proponowaną przez laboratoria w Polsce jest badanie pH gleby w roztworze KCl.
Badanie pH w sposób przybliżony można przeprowadzić samodzielnie przy pomocy płytki i płynu Helliga, papierkiem lakmusowym lub miernikiem elektronicznym (hasło: pH-metr). Tematu samodzielnego wykonania badania nie zgłębiam, gdyż badanie pH gleby jest i tak zawarte w pakiecie podstawowych badań laboratoryjnych, a zestawy do samodzielnego badania odczynu gleby zawierają opis wykonania badania.
Makroelementy
(Nazwy badań laboratoryjnych: (w pakiecie) Badanie gleb użytków rolnych (pH w KCl, K2O, P2O5, Mg), badanie azotu mineralnego 0-60 cm, bądź 0-90 cm)
Główne składniki pokarmowe to węgiel (C), wodór (H) i tlen (O). Rośliny pobierają je z powietrza jako dwutlenek węgla (CO2) i jako wodę (H2O) z gleby. Z gleby winorośl pobiera również azot (N), fosfor (P), potas (K), magnez (Mg), wapń (Ca) i siarkę (S). Winorośl może przyjmować składniki pokarmowe również przez liście w postaci silnie rozcieńczonych roztworów.
Mikroelementy
(Nazwa badania laboratoryjnego: (w pakiecie) Badanie gleb dla potrzeb nawożenia mikroelementami (Cu, Zn, Mn, Fe, B))
Do pierwiastków śladowych zaliczamy bor (B), molibden (Mo), mangan (Mn), miedź (Cu) cynk (Zn) i chlor (Cl). W przeciwieństwie do makroelementów winorośl potrzebuje ich tylko w ilościach śladowych. Oddziałują one jednak w znacznym stopniu na roślinę.
Żelazo (Fe) zajmuje pod względem ilości potrzebnych roślinie pozycję pośrednią między makro- i mikroelementami.
Dla prawidłowego rozwoju winorośl potrzebuje wszystkie powyższe pierwiastki, a do tego w odpowiednich proporcjach.
Badania mikroelementów są szczególnie wskazane dla istniejących już winnic, gdy obserwujemy na winoroślach objawy zaburzeń fizjologicznych.
Próchnica (humus)
(Nazwa badania laboratoryjnego: oznaczenie próchnicy)
Optymalna zawartość próchnicy w glebie zależy od kategorii agronomicznej gleby (zawartości części spławialnych).
Z zawartości próchnicy możemy wyciągnąć wnioski co do żyzności gleby. Możemy też w przybliżony sposób określić zasób azotu. Zawartość próchnicy w glebie określamy jako niską (<1,5%), średnią (1,5-4%) lub wysoką (> 4%).
Jak przygotować próbki gleby do badań laboratoryjnych
Od odpowiedniego poboru próbek zależy miarodajność otrzymanego wyniku i zaleceń nawozowych.
Próbki do badań gleby (oprócz oznaczenia azotu mineralnego)
Próbki do badań podstawowych (badanie gleb użytków rolnych (pH, K2O, P2O5, Mg)), badania gleby dla potrzeb nawożenia mikroelementami (Cu, Zn, Mn, Fe, B), oznaczenia próchnicy i badania kategorii agronomicznej gleby przygotowujemy jako próbki ogólne (próbki średnie) warstwy ornej (wierzchniej) 0-20 cm i podornej (dolnej) 20-40 cm. Nie ma potrzeby przygotowywania osobnych próbek dla każdego z powyższych badań. Do przeprowadzenia wszystkich tych badań wystarczy masa pojedynczej próbki ok. 0,5 kg.
Zaczynamy od pobrania próbek pierwotnych z wielu miejsc naszej parceli (co najmniej 15-25 próbek na ha), osobno z warstwy 0-20 cm i 20-40 cm, z każdego miejsca w tej samej ilości. Próbki pierwotne łączymy w dwie próbki ogólne. Po dobrym przemieszaniu każdej z dwóch próbek ogólnych odważamy po ok. 0,5 kg bez kamieni i resztek roślinnych. Próbki pakujemy szczelnie w worki foliowe i opisujemy odpowiednio: próbka ogólna nr 1 (0-20 cm) i próbka ogólna nr 2 (20-40 cm).
Badania dla innych głębokości
System korzeniowy winorośli jest zróżnicowany dla różnych odmian. Jego rozrost w pionie i poziomie zależy również od warunków glebowych i sposobu pielęgnacji gleby.
Ze względu na te różnice, można się spotkać również z innymi zaleceniami co do głębokości poboru próbek warstwy ornej (wierzchniej) i podornej (dolnej): 0-25 cm i 25-50 cm oraz 0-30 cm i 30-60 cm. Jeżeli gleba na naszej parceli jest odpowiednio głęboka oraz mamy możliwość odpowiednio głębokiej obróbki mechanicznej gleby w celu rozprowadzenia nawozów, to powinniśmy uwzględnić to przy określaniu głębokości poboru próbek.
Co potrzebujemy do przygotowania próbek?
Do pobrania próbek wykorzystujemy laskę Egnera (laska glebowa) lub szpadel. Oprócz tego będą nam potrzebne pojemniki na próbki ogólne (co najmniej 2), waga z pojemnikiem do odważania, woreczki foliowe, pisak wodoodporny do opisu próbek i notatnik.
Laskę glebową wykonałem z rury aluminiowej od starego odkurzacza.
Miejsca poboru próbek pierwotnych
Jeśli winnicę prowadzimy jako ugór w rzędach i murawę w międzyrzędziach, próbki pobieramy na przemian spod ugoru i murawy.
Jeśli gleba na naszej parceli nie jest jednolita lub wielkość parceli przekracza 1 ha, wtedy zaleca się wykonanie dodatkowych próbek ogólnych, osobno dla każdego z odmiennych obszarów (różnice pod względem głębokości gleby, szacowanej ciężkości gleby, wilgotności i udziału frakcji > 2 mm). Jeśli odmienne obszary są niewielkie w stosunku do wielkości parceli, to pomijamy je przy poborze próbek podstawowych. Nie pobieramy również próbek z kretowisk, dróg i skrajnych miejsc parceli.
Przy pobieraniu próbek dobrze jest sporządzić protokół pobrania, który będzie zawierał miejsce i termin pobrania próbek, charakterystykę próbki (numer, głębokość, masę, dodatkowe notatki), określenie metody próbkowania i szkic parceli z zaznaczeniem miejsc poboru próbek pierwotnych. Dzięki niemu zawsze będziemy mogli stworzyć porównywalne próbki do kolejnych badań po kilku latach.
Wysyłając próbki pocztą do badań laboratoryjnych do Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej dołączamy opis próbek (etykieta na każdej próbce), szkic parceli bądź określenie parceli i podajemy planowaną uprawę (winorośl). Określenie uprawy jest istotne z uwagi na zalecenia nawozowe, które zostaną dopasowane do podanej przez nas uprawy. Na tym etapie nie ma jednak konieczności określania odmian winorośli.
Kiedy przeprowadzać badania
Próbki możemy pobierać o dowolnej porze roku. Gleba nie powinna być jednak ani zbyt przesuszona, ani zbyt wilgotna.
Od ostatniego nawożenia mineralnego powinien minąć przynajmniej miesiąc, a przynajmniej dwa miesiące od nawożenia organicznego.
Podstawowe badania powtarzamy po 2 latach od założenia winnicy. Kolejne badania wystarczy wykonywać raz na 4-6 lat. Na rodzącej winnicy najlepiej przeprowadzać badania w okresie między zbiorami i nawożeniem.
Próbki do oznaczenia azotu mineralnego (Nmin)
Pobieranie, a właściwie transport próbek glebowych do oznaczenia azotu mineralnego jest bardziej skomplikowany z uwagi na konieczność transportowania i przechowywania próbek w niskiej temperaturze. Pobór próbek można jednak zlecić Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej lub dostarczyć je bezpośrednio do laboratorium w torbie termicznej obłożonej lodem.
Do celów nawozowych próbki pobiera się wczesną wiosną, przed zastosowaniem nawozów.
Próbki pobiera się w sposób opisany powyżej jako próbki ogólne, jednak dla głębokości do 60 cm (dwie próbki ogólne 0-30 cm i 30-60 cm).
Dla potrzeb oceny pozostałości azotu po wegetacji, próbki pobiera się jesienią, po zbiorze z głębokości do 90 cm (trzy próbki 0-30 cm, 30-60 cm i 60-90 cm).
Próbki można przechowywać w temperaturze 2-5°C do trzech dni. Dłuższe przechowywanie jest możliwe w temperaturze -18°C.
Wysyłka i zlecenie
Gdy już mamy przygotowane próbki, wysyłamy je do laboratorium wraz z wyszczególnieniem badań, które chcemy zlecić.
Dla przykładu:
Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza
w …
Badanie próbek gleby
Proszę o wykonanie badania gleby wraz z zaleceniami nawozowymi dla uprawy winogron, którą prowadzę na parceli pod adresem …
Załączam:
– szkic parceli
– próbkę ogólną nr 1 (0-20 cm), ok. 0,5 kg
– próbkę ogólną nr 2 (20-40 cm), ok. 0,5 kg
Proszę o określenie:
– pH (KCl), zawartości fosforu, potasu, magnezu
– zawartości mikroelementów (mangan, cynk, miedź, żelazo, bor)
– kategorii agronomicznej gleby
Fakturę proszę przesłać mailem na adres: winogrodnik@winogrodnik.pl
W odpowiedzi otrzymamy fakturę do podpisu i opłacenia oraz do wypełnienia kartę informacyjną dla uprawy sadowniczej, która jest niezbędna do wykonania zalecenia nawozowego.
Ile kosztują badania laboratoryjne gleby?
Przykładowy koszt (brutto) przeprowadzenia poszczególnych badań na podstawie cennika Okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych:
Po odesłaniu dokumentów i opłaceniu faktury pozostaje nam już tylko czekać na wyniki badań i zalecenia nawozowe. Normalnie nie powinno to trwać dłużej niż 30 dni.
Jak interpretować wyniki badań i jak przeprowadzić nawożenie? O tym przeczytaj w artykułach Interpretacja badań gleby oraz Przygotowanie gleby.
Komentarze
Gdy już mamy wyniki badań gleby, trzeba je odpowiednio zinterpretować. Jakie jest zapotrzebowanie winorośli na substancje odżywcze i co to jest przyswajalność?
Wiemy już jakich substancji odżywczych i w jakiej ilości brakuje glebie pod naszą winnicę. Jak przygotować glebę? Jak i kiedy przeprowadzić nawożenie i czym nawozić?
Jakie odmiany wybrać do uprawy? Co to jest podkładka i jak ją dobrać? Gdzie i kiedy zamawiać sadzonki? Oto pytania, na które powinniśmy odpowiedzieć sobie najlepiej zaraz po badaniu gleby.
Gdy wybraliśmy już odmiany, powinniśmy zastanowić się, jak rozplanować winnicę. Jaką formę uprawy wybrać? Jak ukierunkować rzędy? Jaki wybrać rozstaw między sadzonkami i między rzędami?