Wybór odmian winorośli

Jakie odmiany winorośli posadzić? Odpowiedź na to pytanie być może znałeś już na długo przed rozpoczęciem prac przy zakładaniu winnicy. Pewnie każdy, kto lubi wino, ma swoje ulubione odmiany. Być może to je chciałbyś uprawiać. Czy jednak sprawdzą się one w naszym klimacie?

Z tego artykułu dowiesz się:

Popularne odmiany winorośli w Polsce i w regionie

W poniższym zestawieniu znajdziesz najczęściej sadzone odmiany winiarskie w Polsce i w krajach naszego regionu. Białe tło oznacza odmiany białe (a właściwie zielono-żółte, bądź różowe), tło niebieskie – odmiany czerwone (a właściwie niebieskie). Wygrubione zostały odmiany hybrydowe.

Możemy zauważyć, że we wszystkich krajach naszego regionu przeważa uprawa odmian białych. W wypadku odmian uprawianych w Polsce warto zwrócić uwagę na przewagę odmian hybrydowych nad odmianami winorośli właściwej. Może to wynikać z obawy winiarzy przed uprawą bardziej podatnych na choroby odmian Vitis vinifera, zwłaszcza gdy warunki do uprawy winorośli nie są optymalne. Niewątpliwie odmiany hybrydowe są łatwiejsze w uprawie, lecz czy możemy uzyskać z nich wino wysokiej jakości?

Cechy charakterystyczne popularnych odmian winorośli

Wybierając odmianę dobrze, gdy najpierw spojrzymy na jej charakterystyczne cechy i potrzeby, a następnie porównamy je z warunkami, które oferuje nasza parcela.

Pękanie pąków: Jeśli w miejscu, w którym zakładamy winnicę, możemy spodziewać się wiosennych przymrozków, to może lepiej wybrać odmiany, których pąki pękają później.
Wigor (latorośl i pasierby): Silny wzrost, zarówno latorośli, jak i pasierbów, jest cechą charakterystyczną niektórych odmian. Takie odmiany wymagają regulacji wzrostu, czyli będziemy mieli przy nich więcej pracy.
Czas kwitnienia i podatność na zamieranie kwiatów: Warunki pogodowe podczas kwitnienia, zwłaszcza chłód, deszcze i silne wiatry, mogą wydłużać okres kwitnienia i mieć wpływ na zamieranie części kwiatów. Niektóre odmiany są bardziej podatne na zamieranie kwiatów, niż inne.
Wielkość i zwartość gron: Zwłaszcza zwarte grona narażone są na choroby grzybowe, gdyż w ich nieprzewiewnym wnętrzu może utrzymywać się wilgoć, tworząc odpowiednie warunki do rozwoju grzybów. Zamknięte, zwarte grona utrudniają, bądź uniemożliwiają przenikanie do ich wnętrza środków ochrony roślin. Dlatego w uprawie preferujemy odmiany o rozluźnionych gronach.
Pora dojrzewania: Zwłaszcza w obrzeżnej strefie uprawy winorośli, do której należy Polska, pora dojrzewania gron ma szczególne znaczenie przy wyborze odmian. Z owoców, które nie zdążą dojrzeć, nie zrobimy jakościowego wina.
Wielkość jagód: Podczas gdy miąższ jagód zawiera głównie wodę, cukry i kwasy, to w skórkach znajdują się substancje odpowiedzialne za barwę i aromaty wina. Dlatego im mniejsza jest jagoda, a tym samym większy stosunek powierzchni skórki do objętości jagody, tym wino z danej odmiany będzie miało bardziej intensywną barwę i aromaty. Dlatego grona winorośli uprawnej posiadają najczęściej mniejsze jagody od odmian deserowych, a wśród klonów jednej odmiany preferowane są te o mniejszych jagodach.
Podatność na choroby: Do podstawowych, najczęściej występujących chorób winorośli zalicza się choroby grzybowe, a w szczególności mączniaka rzekomego, mączniaka prawdziwego i szarą pleśń. Dlatego przy wyborze odmiany dobrze zwrócić uwagę na jej podatność na te właśnie choroby. Mniejsza podatność oznacza mniej oprysków i więcej czasu na cieszenie się zdrową winnicą.
Parametry zbioru (cukier, kwasowość, plenność): Poszczególne odmiany osiągają przy dojrzałości typowe dla siebie cukry i kwasowość. Częściowo możemy na nie wpływać poprzez zabiegi na winnicy i regulację plonu. Zwłaszcza plenne odmiany, które dojrzewają późno, mogą dla uzyskania dojrzałości wymagać regulacji.
Wymagania co do gleby i stanowiska: Prócz cech odmiany, przy wyborze powinniśmy kierować się również istniejącymi na naszej parceli warunkami. Różne odmiany preferują różne rodzaje gleby i różne stanowiska. Odmiany są jednak na tyle różnorodne, że na pewno znajdziemy coś odpowiedniego do warunków naszego siedliska.

Myślisz o posadzeniu winorośli spoza listy popularnych odmian? W takim wypadku chciałbym polecić Ci niemiecką publikację Beschreibende Sortenliste Reben. Znajdziesz w niej charakterystykę 119 odmian winiarskich. To na tym źródle się głównie oparłem.

A jeśli chcesz spojrzeć jeszcze szerzej na temat wyboru odmian, to może znajdziesz swoją winorośl wśród 1368 odmian opisanych przez Jancis Robinson, Julię Harding i José Vouillamoz w dziele Wine Grapes. Dzieło to zawiera również charakterystykę typowych win odmianowych. Dla tych najpopularniejszych odmian z naszego regionu wygląda ona następująco:

Ze względu na wielkość tabeli i ich utrudnioną czytelność, możesz je ściągnąć tutaj w formacie pdf.

Klony

Gdy wybrałeś już odmianę/odmiany do nasadzenia i odwiedziłeś strony szkółek winorośli, pewnie zauważyłeś, że w ich ofercie proponowane są różne klony tej samej odmiany.

Klon, to modyfikacja jednej i tej samej odmiany powstała zazwyczaj samoczynnie przez adaptację odmiany do warunków środowiska. Wyselekcjonowane i rozmnożone następnie przez człowieka mogą się od siebie bardzo różnić. Przykładowe różnice to barwa jagód, ich wielkość, a nawet aromaty owoców. Może wiesz, że Pinot Noir, Pinot Gris, Pinot Blanc i Pinot Meunier, to tak naprawdę klony jednej odmiany. W tym wypadku różnice są tak wyraźne, że te klony traktowane są dziś jako odrębne odmiany.

Zwłaszcza wśród sadzonych na całym świecie odmian możesz znaleźć nawet kilkadziesiąt różnych klonów. Zapoznaj się z ich specyfiką przed dokonaniem wyboru.

Niektóre szkółki winorośli mogą mieć w swojej ofercie mieszanki (selekcje) kilku klonów. Pozwala to na pewną biodywersyfikację przy nasadzeniach, co wpływa na większą odporność nasadzeń na takiej parceli na wpływ środowiska i choroby.

Podkładki

Profesjonalne sadzonki do uprawy winorośli składają się z dwóch zrośniętych ze sobą części: odmiany uprawnej, szlachetnej (czyli winorośli właściwej lub hybrydy) i podkładki.

Podkładka stanowi tę część rośliny, która znajduje się w glebie i jest odpowiedzialna za pobieranie z niej substancji odżywczych. Podczas gdy odmianę szlachetną wybieramy głównie pod kątem uwarunkowań klimatycznych i walorów smakowych owoców, to przy wyborze podkładki kierujemy się przede wszystkim warunkami glebowymi. Dzięki podkładce możemy też wpłynąć na wigor odmiany uprawnej. Należy jednak pamiętać o tym, że niektóre podkładki mogą być niekompatybilne z pewnymi odmianami. Dlatego ostatecznie skonsultujmy nasze wybory z fachowcami ze szkółki.

Uprawa winorośli na podkładkach pojawiła się w winiarstwie pod koniec XIX w. i związana była wcześniejszym pojawieniem się na winnicach szkód, które wyrządziła mszyca filoksera winiec.

Podkładki wyselekcjonowane zostały z odpornych na filokserę gatunków amerykańskich oraz różnych innych krzyżówek winorośli o pożądanych cechach. W selekcji dużą rolę odgrywała możliwość uprawy na glebach wapiennych, gdyż takie właśnie gleby najczęściej wykorzystywane były do uprawy winorośli. Oryginalne odmiany amerykańskie nie preferowały natomiast tego typu gleb.

Do sadzonek winorośli dołączany jest tzw. paszport. Możesz z niego odczytać odmianę, jej klon oraz podkładkę i jej klon. Są tu również dane producenta zaszyfrowane w postaci numeru ewidencyjnego szkółki.

Przy hodowli podkładek zaczęto uwzględniać takie czynniki, jak adaptację podkładek do różnych warunków siedliskowych, tolerancję na niedobór składników pokarmowych, tolerancję na patogeny zakażające gleby, odporność na różne szkodniki glebowe, odporność na żerowanie nicieni, wpływ na żywotność, produktywność i jakość jagód. (Mazurek J., Chohura P. Nawożenie winorośli, 2023)

Niestety do tej pory nie udało się stworzyć idealnej podkładki, która spełniałaby wszystkie pokładane w niej oczekiwania. Dlatego przy wyborze podkładek powinniśmy kierować się tymi parametrami, które w naszym wypadku są najistotniejsze.

Przy wyborze odpowiedniej podkładki pomogą nam następujące parametry określane dla podkładek:

Wigor: Kwestię doboru podkładki pod kątem jej wigoru należy rozpatrywać z różnych stron. Do gleb urodzajnych, głębokich wybierzemy podkładkę o słabszym wigorze, a z kolei do gleb ubogich, piaszczystych – o silniejszym.
Do gleb mających skłonność do zagęszczenia dobierzemy podkładkę o silniejszym wigorze, gdyż gęste gleby utrudniają rozwój korzeni.
Gdy planujemy gęste nasadzenia, wybierzemy podkładkę o mniejszym wigorze, niż gdy planujemy większe odstępy między roślinami.
Do odmian uprawnych o mniejszym wigorze dobierzemy podkładkę o większym wigorze.
Tolerancja na suszę: Dobra tolerancja na suszę odgrywa szczególną rolę w wypadku gleb lekkich, płytkich, z dużym udziałem kamieni. Również zmiany klimatu i występujące w okresie wegetacyjnym susze skłaniają do wyboru podkładek dobrze znoszących przesuszenie.
Wrażliwość na zalegającą wodę: Winorośl źle znosi trwałe zalanie korzeni wodą. Zwłaszcza na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych, ich stan na wiosnę może być na tyle wysoki, że znajdą się w nim korzenie winorośli. Dla takich terenów dobrze wybrać podkładkę w większym stopniu tolerującą zalanie korzeni wodą.
Dojrzewanie: Część podkładek ma wpływ na przyspieszenie, bądź opóźnienie dojrzewania. Nie są to wprawdzie duże przesunięcia, jednak w dobie zmian klimatycznych, w miejscach, gdzie do tej pory uprawiana była winorośl, opóźnienie dojrzewania może oznaczać lepsze parametry owoców i wina.
Tolerancja podkładki na wapno: Jeśli winnicę zakładasz na glebach wapiennych, to ten parametr będzie miał zdecydowane znaczenie przy doborze podkładki. Stopień tolerancji podkładki na wapno jest opisywany za pomocą różnych parametrów. Jako łączną zawartość wapna określa się % zawartości CaCO₃w glebie. Z kolei % aktywnego wapna, to procentowy udział cząstek wapna mniejszych od 0,002 mm, czyli tych, które aktywnie uczestniczą w poborze substancji przez roślinę. Wysoki udział wapnia w glebie może powodować zaburzenie w przyswajalności żelaza (chloroza). Dlatego również indeks chlorozy jest często podawany przy opisie podkładek.

Ze względu na wielkość tabeli i ich utrudnioną czytelność, możesz je ściągnąć tutaj w formacie pdf.

Zamówienie sadzonek

Określiłeś już odmiany/klony winorośli, wybrałeś odpowiednie do gruntu podkładki. Czas zatem rozejrzeć się za szkółką, która może dostarczyć Ci odpowiedni materiał.

Przy większych nasadzeniach możesz skorzystać z kompleksowej obsługi firm oferujących zakładanie winnicy. Przez takie firmy zamówisz również sadzonki. Jeśli nie obsadzasz jednak hektarów, to sam zwróć się do szkółki winorośli.

Niezależnie od przyjętej drogi, by zakupić takie sadzonki, jakie zaplanowałeś, należy składać zamówienie ze znacznym wyprzedzeniem. Związane to jest z procesem produkcji sadzonek. Po zaszczepieniu odmiany właściwej na podkładce (ma to miejsce w miesiącach zimowych), wytworzeniu się kalusa w miejscu zrostu (na wiosnę), sadzonka jest wysadzana na sezon do gruntu. Na jesień jest z niego wykopywana i przechowywana do kolejnej wiosny w chłodni. Dlatego do zamówienia sadzonek powinieneś przystąpić na około półtora roku przed planowanym wiosennym wysadzaniem.

Oczywiście, jeśli myślisz o nasadzeniu kilku, kilkunastu, czy kilkudziesięciu sadzonek, to szanse, by otrzymać je w krótszym terminie, są znacznie większe.

Ja moje sadzonki zamawiałem z niemieckich szkółek i mogę je śmiało polecać. Jeśli więc potrzebujesz wskazówek, to daj mi znać.

A skoro określiłeś już, o jakie sadzonki Ci chodzi, to pozostaje jeszcze pytanie, ile ich potrzebujesz? Odpowiedź na nie przyjdzie Ci z łatwością po przeczytaniu artykułu Rozplanowanie winnicy.

winogrodnik

na winnicy